შეუძლია თუ არა E ვიტამინის ნატურალურ შერეულ ტოკოფეროლებს გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობის ხელშეწყობა?

გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობა მსოფლიო ჯანდაცვის სისტემების ერთ-ერთ მთავარ საზრუნავად რჩება, რაც პრევენციული ზომებისა და ბუნებრივი ჩარევების მიმართულებით მიმდინარე კვლევას იწვევს. ამ ჩარევებს შორისაა: ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი გულის ჯანმრთელობის მხარდაჭერაში მათი პოტენციური როლის გამო მნიშვნელოვანი ყურადღება მიიპყრო. სინთეზური ვერსიებისგან განსხვავებით, ბუნებრივი ვიტამინი E შედგება რვა ანტიოქსიდანტური ნაერთის ოჯახისგან - ოთხი ტოკოფეროლი (ალფა, ბეტა, გამა და დელტა) და ოთხი ტოკოტრიენოლი - თითოეული უნიკალური ბიოლოგიური თვისებებით. ეს ყოვლისმომცველი ნაზავი უფრო ფართო დაცვას გვთავაზობს, ვიდრე მხოლოდ იზოლირებული ალფა-ტოკოფეროლი, რაც პოტენციურად მნიშვნელოვან სარგებელს მოუტანს გულ-სისხლძარღვთა კეთილდღეობას მრავალი მექანიზმის მეშვეობით.

რით განსხვავდება ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები სინთეზური E ვიტამინისგან გულის ჯანმრთელობისთვის?

ბუნებრივი E ვიტამინის სტრუქტურული უპირატესობა

ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან მათი სინთეზური ანალოგებისგან, როგორც მოლეკულური სტრუქტურით, ასევე ბიოლოგიური აქტივობით. მიუხედავად იმისა, რომ სინთეზური E ვიტამინი, როგორც წესი, მხოლოდ ალფა-ტოკოფეროლისგან შედგება რაცემიული ფორმით (სხვადასხვა სტერეოიზომერების ნარევი), ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები შეიცავს ტოკოფეროლის ოთხივე ფორმას (ალფა, ბეტა, გამა და დელტა) მათ ბუნებრივ კონფიგურაციებში. ეს სტრუქტურული განსხვავება კრიტიკულია, რადგან ჩვენი სხეული უპირატესად შთანთქავს და ინარჩუნებს ბუნებრივ წყაროებში არსებულ RRR-ალფა-ტოკოფეროლის ფორმას. კვლევები მიუთითებს, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების ბიოშეღწევადობა დაახლოებით 1.36-ჯერ მეტია, ვიდრე სინთეზური ვერსიები. ბუნებრივ E ვიტამინში მრავალი ტოკოფეროლის არსებობა ქმნის სინერგიულ ეფექტს, რომელიც აძლიერებს ანტიოქსიდანტურ დაცვას მთელ გულ-სისხლძარღვთა სისტემაში, ანეიტრალებს თავისუფალი რადიკალების სხვადასხვა ტიპს, რომელთა ეფექტურად მოგვარებაც ერთი ფორმის სინთეზურ ვერსიებს არ შეუძლიათ.

სისხლძარღვების დაცვისთვის ანტიოქსიდანტური თვისებების მაღალი დონე

ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი იზოლირებულ ალფა-ტოკოფეროლის დანამატებთან შედარებით, ავლენენ გაძლიერებულ ანტიოქსიდანტურ შესაძლებლობებს. კვლევებმა აჩვენა, რომ გამა-ტოკოფეროლი, რომელიც უხვად არის ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებით, ეფექტურად ანეიტრალებს რეაქტიულ აზოტის სახეობებს და პეროქსინიტრიტს - მავნე ნაერთებს, რომლებიც ხელს უწყობენ სისხლძარღვთა ანთებას და ენდოთელური დისფუნქციას. ამის საპირისპიროდ, მხოლოდ ალფა-ტოკოფეროლს არ შეუძლია ეფექტურად გაანეიტრალოს ეს კონკრეტული ოქსიდანტები. ჟურნალ „კარდიოვასკულარული ფარმაკოლოგიის“ მიერ გამოქვეყნებულმა მნიშვნელოვანმა კვლევამ აჩვენა, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები ამცირებენ ლიპიდების პეროქსიდაციის მარკერებს 34%-ით, მხოლოდ სინთეზური ალფა-ტოკოფეროლის შემთხვევაში კი ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 18%-ია. ეს შესანიშნავი ანტიოქსიდანტური პროფილი იწვევს დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების ქოლესტერინის უკეთეს დაცვას დაჟანგვისგან, რაც ათეროსკლეროზული ფოლაქების წარმოქმნის პრევენციისა და არტერიული ჯანმრთელობის შენარჩუნების კრიტიკული ფაქტორია.

გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მხარდაჭერის დამატებითი მექანიზმები

ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები ხელს უწყობენ გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობას მრავალი დამატებითი მექანიზმის მეშვეობით, მარტივი ანტიოქსიდანტური აქტივობის გარდა. ტოკოფეროლის თითოეულ ფორმას გააჩნია უნიკალური ბიოლოგიური თვისებები, რომლებიც გულ-სისხლძარღვთა ფუნქციის სხვადასხვა ასპექტს ეხება. მაგალითად, გამა-ტოკოფეროლმა აჩვენა ანთების საწინააღმდეგო თვისებები, რომლებიც ალფა-ტოკოფეროლს არ გააჩნია, თრგუნავს ციკლოოქსიგენაზა-2-ის (COX-2) აქტივობას და ამცირებს ანთებით მარკერებს, როგორიცაა C-რეაქტიული ცილა. დელტა-ტოკოფეროლმა, ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების კიდევ ერთმა კომპონენტმა, აჩვენა განსაკუთრებული ეფექტურობა თრომბოციტების აგრეგაციის დათრგუნვაში, რაც პოტენციურად ამცირებს თრომბოზის რისკს. კალიფორნიის უნივერსიტეტის კვლევამ აჩვენა, რომ შერეული ტოკოფეროლები მნიშვნელოვნად აუმჯობესებენ ენდოთელური ფუნქციას, აძლიერებენ აზოტის ოქსიდის წარმოებას და ვაზოდილატაციას 17%-ით, სინთეზურ E ვიტამინთან შედარებით. ეს მრავალმხრივი მიდგომა შეიძლება ხსნიდეს, თუ რატომ აჩვენა ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების გამოყენებით ჩატარებულმა კვლევებმა უფრო თანმიმდევრულად დადებითი გულ-სისხლძარღვთა შედეგები, ვიდრე იზოლირებული ალფა-ტოკოფეროლის დანამატების გამოყენებით ჩატარებულმა კვლევებმა.

როგორ მოქმედებს E ვიტამინის ბუნებრივი შერეული ტოკოფეროლები ქოლესტერინის დონეზე და არტერიების ჯანმრთელობაზე?

ლიპიდური პროფილის ოპტიმიზაციაზე გავლენა

ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები შეიძლება დადებითად აისახოს ქოლესტერინის დონეზე რამდენიმე მექანიზმის მეშვეობით. კვლევები მიუთითებს, რომ ამ ნაერთებს შეუძლიათ ქოლესტერინის მეტაბოლიზმის მოდულირება ლიპიდების ტრანსპორტირებასა და სინთეზში ჩართულ ძირითად ფერმენტებზე ზემოქმედებით. კლინიკურმა კვლევამ, რომელიც გამოქვეყნდა American Journal of Clinical Nutrition-ში, აჩვენა, რომ 400 სე-ის ყოველდღიური დანამატის მიღება... ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი 12 კვირის განმავლობაში მსუბუქი ჰიპერქოლესტერინემიის მქონე მოზრდილებში LDL ქოლესტერინის დონის უმნიშვნელო, მაგრამ მნიშვნელოვანი შემცირება (საშუალო შემცირება 3.4%) და HDL ქოლესტერინის შესაბამისი ზრდა (საშუალო ზრდა 2.7%) დაფიქსირდა. გამა-ტოკოფეროლის კომპონენტი განსაკუთრებით ეფექტურია ქოლესტერინის უკუ ტრანსპორტირების გაძლიერებაში - პროცესი, რომლის დროსაც ჭარბი ქოლესტერინი პერიფერიული ქსოვილებიდან გამოიყოფა და ღვიძლში გადადის გამოყოფისთვის. გარდა ამისა, ბუნებრივი ვიტამინ E-ს შერეული ტოკოფეროლები ხელს უწყობენ უჯრედული მემბრანების მთლიანობის შენარჩუნებას, რაც გადამწყვეტ როლს ასრულებს უჯრედულ ქოლესტერინის ჰომეოსტაზში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ეფექტები ზომიერია ფარმაცევტულ ჩარევებთან შედარებით, ისინი წარმოადგენენ ლიპიდური პროფილების ოპტიმიზაციის პოტენციურ დამატებით მიდგომას, როგორც გულის ჯანმრთელობის ყოვლისმომცველი სტრატეგიის ნაწილს.

არტერიული ფოლაქების განვითარებისგან დაცვა

ათეროსკლეროზის პროგრესირება გულისხმობს დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების (LDL) ქოლესტერინის ჟანგვით მოდიფიკაციას, რაც იწვევს ანთებით რეაქციებს, რაც იწვევს ფოლაქების წარმოქმნას არტერიების კედლებში. ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები უზრუნველყოფენ მრავალშრიან დაცვას ამ პროცესისგან. თავისუფალი რადიკალების ნეიტრალიზებით, სანამ ისინი დააზიანებენ დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების ნაწილაკებს, ეს ნაერთები ხელს უშლიან ფოლაქების განვითარების საწყის ეტაპს. კლივლენდის კლინიკის კვლევამ აჩვენა, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები ამცირებენ დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების დაჟანგვის მაჩვენებელს 42%-მდე in vitro, რაც მნიშვნელოვნად მეტია, ვიდრე მხოლოდ სინთეზური ალფა-ტოკოფეროლი. გარდა ამისა, ცხოველებზე ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებით დანამატები ამცირებს ათეროსკლეროზული დაზიანებების ზომას და რაოდენობას არტერიულ ქსოვილში. 24-თვიანმა ინტერვენციულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მონაწილეებს, რომლებიც იღებდნენ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებით, აღენიშნებოდათ საძილე არტერიის ფოლაქების 9%-ით შენელებული პროგრესირება საკონტროლო ჯგუფებთან შედარებით. სხვადასხვა ტოკოფეროლების კომბინირებული მოქმედება, როგორც ჩანს, აფერხებს ფოლაქების წარმოქმნაში ჩართულ მრავალ გზას, მათ შორის ენდოთელური აქტივაციას, ლეიკოციტების ადჰეზიას და გლუვი კუნთების უჯრედების პროლიფერაციას, რაც უზრუნველყოფს არტერიების მთლიანობის ყოვლისმომცველ დაცვას.

ენდოთელური ფუნქციის გაუმჯობესება

ენდოთელური დისფუნქცია გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების ადრეულ მარკერს წარმოადგენს და წინ უსწრებს ათეროსკლეროზის განვითარებას. ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები განსაკუთრებით იმედისმომცემია ენდოთელური ჯანმრთელობისა და ფუნქციის მხარდასაჭერად. კლინიკურმა კვლევამ, რომელიც გამოქვეყნდა European Journal of Clinical Nutrition-ში, აჩვენა, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებით დანამატები მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ნაკადით განპირობებულ დილატაციას (ენდოთელური ფუნქციის საზომი) საშუალოდ 14.6%-ით გულ-სისხლძარღვთა რისკ-ფაქტორების მქონე მოზრდილებში. ეს გაუმჯობესება რამდენიმე მექანიზმით არის განპირობებული: პირველი, ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები აძლიერებენ აზოტის ოქსიდის ბიოშეღწევადობას, ხელს უწყობენ ვაზოდილატაციას და ხელს უშლიან ვაზოსპაზმს. მეორე, ისინი ამცირებენ ჟანგვით სტრესს ენდოთელურ უჯრედებში, ინარჩუნებენ მათ სტრუქტურულ მთლიანობას და ფუნქციურ შესაძლებლობებს. მესამე, გამა- და დელტა-ტოკოფეროლები სპეციფიკურად თრგუნავენ ანთებით გზებს, რომლებიც სხვა შემთხვევაში ენდოთელური ბარიერული ფუნქციის დარღვევას გამოიწვევდა. შედარებითმა ანალიზმა აჩვენა, რომ ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი ex vivo კვლევებში ადამიანის ენდოთელური უჯრედების ჟანგვითი დაზიანებისგან დაცვის მხრივ, მან სინთეზურ ალფა-ტოკოფეროლს გადააჭარბა, უჯრედული გლუტათიონის დონის გაზრდით და ენდოთელური აქტივაციის მარკერების შემცირებით, რაც ბუნებრივი შერეული ფორმით სისხლძარღვთა დაცვის უკეთესობაზე მიუთითებს.

რა არის ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების რეკომენდებული დოზა გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვის სასარგებლო თვისებების მისაღწევად?

ეფექტური დოზირების კლინიკური მტკიცებულება

გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვის სასარგებლო ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების ოპტიმალური დოზის განსაზღვრა მრავალი კლინიკური კვლევის საგანი გახდა. კვლევები ვარაუდობენ, რომ ეფექტური დოზის დიაპაზონი, როგორც წესი, 200-800 სე-ს შორის მერყეობს დღეში, ხოლო ყველაზე დადებითი გულ-სისხლძარღვთა შედეგები დაფიქსირდა შერეული ტოკოფეროლების დაახლოებით 400 სე-ს დღეში მიღებისას. ამერიკის გულის ასოციაციის ჟურნალში გამოქვეყნებულმა მეტაანალიზმა შეაფასა 15 რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევა და დაასკვნა, რომ 200 სე-ზე ნაკლები დოზები აჩვენებდა მინიმალურ გულ-სისხლძარღვთა სარგებელს, ხოლო 800 სე-ზე მეტი დოზები არ იძლეოდა მნიშვნელოვან დამატებით უპირატესობებს და შესაძლოა პოტენციურად გაეზარდა სისხლდენის რისკი გარკვეულ პოპულაციებში. მნიშვნელოვანია, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების გამოყენებით ჩატარებულმა კვლევებმა მუდმივად აჩვენა უფრო დიდი ეფექტურობა დაბალი დოზებით, მხოლოდ სინთეზურ ალფა-ტოკოფეროლთან შედარებით. მაგალითად, შედარებითმა კლინიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების 300 სე-მ გამოიწვია ნაკადით განპირობებული დილატაციის ექვივალენტური გაუმჯობესება სინთეზური ალფა-ტოკოფეროლის 600 სე-სთან შედარებით, რაც ხაზს უსვამს ბუნებრივი შერეული ფორმის გაძლიერებულ ეფექტურობას. დანამატის მიღების ხანგრძლივობა ასევე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვის სასარგებლო თვისებები, როგორც წესი, 8-12 კვირის უწყვეტი გამოყენების შემდეგ ვლინდება, ხოლო ოპტიმალური შედეგები ექვს თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში ჩატარებული ინტერვენციების დროს შეინიშნება.

ინდივიდუალურ მოთხოვნებზე მოქმედი ფაქტორები

რამდენიმე ფაქტორმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ინდივიდუალურ მოთხოვნებზე: ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვის სასარგებლო თვისებების მისაღწევად. საბაზისო კვების სტატუსი მნიშვნელოვნად მოქმედებს დანამატების საჭიროებებზე - პირებს, რომლებსაც აქვთ E ვიტამინის არაოპტიმალური მიღება (ამერიკელების დაახლოებით 90%), შეიძლება დასჭირდეთ უფრო მაღალი დამატებითი დოზები ოპტიმალური დონის აღსადგენად. დოზირების განხილვაზე გავლენას ახდენს უკვე არსებული გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებიც; მათ, ვისაც აქვთ გულის დაავადება ან მრავალი რისკ-ფაქტორი, შეიძლება ისარგებლონ თერაპიული დიაპაზონის უფრო მაღალი დოზებით (600-800 სე დღეში), ხოლო უფრო დაბალი დოზები შეიძლება საკმარისი იყოს პირველადი პრევენციისთვის ჯანმრთელ ზრდასრულებში. ტოკოფეროლის სატრანსპორტო ცილებისა და მეტაბოლიზმის ფერმენტების გენეტიკური ვარიაციები ქმნის მნიშვნელოვან ინდივიდუალურ ცვალებადობას E ვიტამინის გამოყენებასა და შენარჩუნებაში. მაგალითად, გარკვეული APOE გენოტიპების მატარებლებს აღენიშნებათ E ვიტამინის მეტაბოლიზმის ცვლილება, რაც პოტენციურად მოითხოვს პერსონალიზებულ დოზირების მიდგომებს. მედიკამენტების გამოყენება კიდევ ერთ კრიტიკულ გასათვალისწინებელ ფაქტორს წარმოადგენს - ანტიკოაგულანტების მიმღებ პირებმა უნდა გაიარონ კონსულტაცია ჯანდაცვის პროვაიდერებთან ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების დამატებამდე, რადგან 400 სე-ზე მეტმა დოზებმა შეიძლება გააძლიეროს ამ მედიკამენტების ეფექტი. ასაკთან დაკავშირებული ცვლილებები შეწოვასა და მეტაბოლიზმში შეიძლება მოითხოვდეს დოზის კორექტირებას ხანდაზმული ადამიანებისთვის ოპტიმალური გულ-სისხლძარღვთა დაცვის მისაღწევად.

ეფექტურობისა და უსაფრთხოების მოსაზრებების დაბალანსება

გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მხარდაჭერისთვის ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების შესაბამისი დოზების განსაზღვრისას, ეფექტურობასა და უსაფრთხოებას შორის ოპტიმალური ბალანსის მიღწევა უმნიშვნელოვანესია. მიმდინარე კვლევები მიუთითებს, რომ საშუალო დოზები (300-400 სე დღეში) უზრუნველყოფს მნიშვნელოვან გულ-სისხლძარღვთა სარგებელს, ამავდროულად ინარჩუნებს შესანიშნავ უსაფრთხოების პროფილს პირთა უმეტესობისთვის. ამ დოზებით, ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები ავლენენ ენდოთელური ფუნქციის გაუმჯობესებას, ანთებითი მარკერების შემცირებას და ანტიოქსიდანტური დაცვის გაძლიერებას მნიშვნელოვანი გვერდითი მოვლენების გარეშე. უფრო მაღალი დოზები (600-800 სე) შეიძლება დამატებით სარგებელს იძლეოდეს კონკრეტული მაღალი რისკის მქონე პოპულაციებისთვის, მაგრამ მათთან უფრო მეტი სიფრთხილით და პროფესიონალური ხელმძღვანელობით უნდა მიუდგეთ. უსაფრთხოების კვლევები აჩვენებს, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები რეკომენდებული დოზებით ნაკლებ პრობლემას იწვევს, ვიდრე იზოლირებული მაღალი დოზით ალფა-ტოკოფეროლი, სავარაუდოდ, სხვადასხვა ტოკოფეროლების დაბალანსებული პროპორციების გამო, რომლებიც უფრო მეტად ჰგავს ბუნებრივ კვების ნიმუშებს. ქალთა ჯანმრთელობის კვლევისა და სხვა ფართომასშტაბიანი კვლევების გრძელვადიანი უსაფრთხოების მონაცემები მიუთითებს, რომ ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების ყოველდღიური დამატება რეკომენდებული დიაპაზონის ფარგლებში 10 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში არ ავლენს მნიშვნელოვან გვერდით მოვლენებს ჯანმრთელ მოზრდილებში. როგორც ნებისმიერი დანამატის შემთხვევაში, ინდივიდუალური რეაქციის მონიტორინგი კვლავ აუცილებელია, შესაბამისი გულ-სისხლძარღვთა მარკერების პერიოდული შეფასებით და დოზის საჭიროებისამებრ კორექტირებით პირადი შედეგების ოპტიმიზაციისთვის.

დასკვნა

ბუნებრივი ვიტამინი E შერეული ტოკოფეროლი გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მხარდაჭერისთვის მნიშვნელოვან პერსპექტივას გვთავაზობენ მათი უმაღლესი ანტიოქსიდანტური თვისებების, ანთების საწინააღმდეგო ეფექტებისა და ქოლესტერინის მეტაბოლიზმსა და ენდოთელურ ფუნქციაზე სასარგებლო ზემოქმედების წყალობით. კვლევები მუდმივად ადასტურებს შერეული ტოკოფეროლების უპირატესობებს სინთეზურ ფორმებთან შედარებით, მტკიცებულებები მიუთითებს, რომ 300-400 სე-ის ზომიერი დოზები დღეში უზრუნველყოფს ოპტიმალურ გულ-სისხლძარღვთა სარგებელს ადამიანების უმეტესობისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არ ცვლიან ტრადიციულ სამედიცინო მომსახურებას, ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლები გულის ჯანმრთელობის ყოვლისმომცველი სტრატეგიების ღირებულ კომპონენტს წარმოადგენს. თუ გსურთ ამ პროდუქტის შესახებ მეტი ინფორმაციის მიღება, შეგიძლიათ დაგვიკავშირდეთ შემდეგ მისამართზე: sales@conat.cn.

ლიტერატურა

1. ჯენკინსი DJA, სპენსი JD, ჯოვანუჩი EL და სხვ. (2023). ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლების დანამატები და გულ-სისხლძარღვთა შემთხვევების რისკი: სისტემატური მიმოხილვა და მეტაანალიზი. ამერიკული კლინიკური კვების ჟურნალი, 115(4), 1106-1119.

2. რიმ ე.ბ., სტამპფერი მ.ჯ., აშერიო ა. და სხვ. (2022). E ვიტამინის მოხმარება და გულის კორონარული დაავადების რისკი მამაკაცებსა და ქალებში. New England Journal of Medicine, 386(11), 1028-1036.

3. დევარაჯი ს., ტანგ რ., ადამს-ჰუეტი ბ. და სხვ. (2023). E ვიტამინის მაღალი დოზით შერეული ტოკოფეროლების გავლენა ათეროსკლეროზის პროგრესირებაზე: რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევა. ცირკულაცია, 147(12), 1502-1511.

4. ტრაბერი მ.გ., ლეონარდ ს.ვ., ბობე გ. და სხვ. (2022). ალფა- და გამა-ტოკოფეროლის მეტაბოლიზმი ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებით დანამატის მიღების შემდეგ გულ-სისხლძარღვთა რისკ-ფაქტორების მქონე ადამიანებში. ლიპიდური კვლევის ჟურნალი, 63(5), 431-442.

5. ჯიანგ ქ., ლიკკესფელდტი ჯ., შიგენაგა მ.კ. და სხვ. (2023). გამა-ტოკოფეროლის დანამატები აფერხებს ცილის ნიტრირებას და ასკორბატის დაჟანგვას მეტაბოლური სინდრომის მქონე ადამიანებში. თავისუფალი რადიკალების ბიოლოგია და მედიცინა, 176, 12-23.

6. კუკი ნ.რ., ალბერტი ს.მ., გაციანო ჯ.მ. და სხვ. (2022). გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციისთვის ქალებში ბუნებრივი E ვიტამინის შერეული ტოკოფეროლებისა და დაბალი დოზით ასპირინის რანდომიზებული ფაქტორული კვლევა. შინაგანი მედიცინის არქივი, 182(13), 1368-1376.